Een NLPro artikel over het drama dat STAP heet.

In het achterhoofd hoor je Henny Huisman nog zingen “met z’n allen, met z’n aahaallen”… Met zijn allen richting de afgrond dan… want zo voelt het. STAP is een draak aan het worden en de verantwoordelijke minister (van Gennip) lijkt totaal ongevoelig voor de tegengeluiden vanuit de opleidende branche. De noodkreten die niet alleen wij, maar ook andere instituten, hebben proberen af te leveren aan het adres van de minister lijken op dovemans oren gestuit. Hoe zijn we hier in godsnaam in beland. Of beter nog, hoe komen we hier op een goede manier uit.

Mooi initiatief
Het leek zo een mooi initiatief. Iedereen duizend euro studiegeld om jezelf te verbeteren, en daardoor een meer passende aansluiting te kunnen vinden op de arbeidsmarkt. We hebben mensen nodig in de zorg, mensen die met hun handen kunnen werken, en mensen voor nog legio andere segmenten binnen de arbeidsmarkt.

Vanuit dit initiatief zou je mogen verwachten dat er als eerste een goed overleg zou plaatvinden met de branche die deze opleidingen kan verzorgen. Want als je de opleidingen wilt richten op een bepaalde doelgroep en daarbij een specifiek doel voor ogen hebt, dan is het niet meer dan logisch daar even bij stil te willen staan. Hoe doe ik dat, hoe vind ik die aansluiting, hoe zorg ik ervoor dat het geld dat beschikbaar wordt gemaakt op de juiste plek terecht komt? Dat zou je mogen denken. De belastingbetaler mag dat zelfs verwachten. Toch? Niets is minder waar.

De minister wil dat STAP er komt en geeft de uitvoerende organisatie UWV/DUO de opdracht die, zonder kennis van de sector, aan de slag gaat. De wil van de minister is wet, dus doet UWV/STAP wat het is opgedragen… STAP invoeren. Iedereen weet dat wanneer je regels gaat opstellen en geld publiekelijk beschikbaar maakt, dat er altijd (ja altijd!!!!) mensen en organisaties “gebruik” van zullen maken – ook op manieren waarvoor het eigenlijk nooit bedoeld is geweest.

Positieve intentie
De positieve intentie van de minister is er en is duidelijk, alleen wordt deze niet door anderen (lees marketing gerichte ondernemers) gedeeld. Iedereen kiest voor zijn eigen positieve intentie. En zonder duidelijke kaders, en met een vaagheid van jewelste, in de regelgeving is er een gigantische negatieve bijwerking ontstaan. Met als gevolg dat STAP zeer recent moest worden “stilgelegd voor evaluatie”.

Had de minister dit kunnen weten… Ja natuurlijk! Als ze, nadat ze met de sector in gesprek was geweest, meer van de kritische tegengeluiden als belangrijk uitgangspunt had meegenomen. Er is overleg geweest (met NRTO als belangrijkste gesprekspartner) Maar het opvolgen van adviezen en aandacht geven aan het oplossen van de belangrijkste tegenargumenten is onvoldoende gebeurd.

Dat er van alles fout is gegaan in de invoering van deze regeling is wel duidelijk geworden. UWV/DUO zegt daar over dat het zich als een “lerende organisatie” ziet en dat het leert van de fouten. Dat klinkt natuurlijk mooi, maar is het niet meer zinvol om eerst proberen te voorkomen dat grote fouten ontstaan? Had het niet beter geweest eerst naar de branche sector te luisteren en hun argumenten beter mee te nemen in de opzet van de regeling?
Misschien zelfs voorafgaand aan de in werking stelling van de regeling de branche breed te vragen om een laatste evaluatie? Dan had er veel uitgefilterd kunnen worden.

Negatieve bijwerkingen
Er zijn van alle kanten nadelige gevolgen en bijwerkingen. Dat geldt voor zowel opleiders, werkgevers en werknemers/deelnemers. Laten we eens kijken hoe dat er in de praktijk uit ziet.

Negatieve bijwerking 1: wat doen werkgevers
Elke werkgever behoort een opleidingsbudget ter beschikking te stellen om medewerkers de gelegenheid te bieden zich bij/na te scholen. Deze verplichting beperkt zich wel tot de scholing waartoe werknemers wettelijk verplicht zijn. Deze arbeidsregels zijn onderdeel van de Wet implementatie EU-richtlijn transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden.

Voordat STAP bestond was het gebruikelijk dat er ook een budget ter beschikking stond voor niet verplichte opleidingen. Dat is ook de beste manier om werknemers te binden aan je organisatie. Zorg voor je werknemers, zodat ze hart voor de zaak opbouwen. Juist in deze tijd is het belangrijk mensen te behouden voor je organisatie. Nieuw personeel vinden is vrijwel onmogelijk geworden.

In de STAP-regels wordt dan ook terecht gesteld dat de vakgerichte verplichte opleidingen niet in aanmerking komen voor STAP. Maar tegelijk is dit een vrijbrief geworden voor werkgevers om voor alle andere gevallen het opleidingsbudget te schrappen. ‘Ga eerst maar naar STAP’ wordt dan gemakshalve gesteld.

De minister heeft de deur opengezet en logisch dat daar dan direct aanspraak op gemaakt wordt. En eerlijk gezegd kunnen we het de werkgevers niet eens kwalijk nemen. Als de minister met zoveel woorden zegt: “lieve werkgevers, ik pak de rekening wel op voor het opleiden van jouw werknemers” wie zou daar dan geen gebruik van maken?

Maar dat was helemaal nooit de bedoeling van STAP. Het zou juist de arbeidspositie van de werknemer moeten versterken. En dan met name voor die groep die dat steuntje in de rug wel kan gebruiken. De werkgever kan zo heel veel geld besparen aan het opleiden van medewerkers en de belastingbetaler draait op voor de kosten. Hmmmmmm..

Negatieve bijwerking 2: Wat doen de “opleiders”
Het tweede nadelige effect is dat een groep “opleiders” trainingen, opleidingen, cursussen en workshops verzinnen om binnen de regels te passen. En dan vooral met de onderliggende gedachte “massa is kassa”. Met veel marketinghype worden online of kortdurende (3 daagse) opleidingen aangeboden, die met prachtige teksten en grote beloften mensen doen overhalen hun duizend euro budget over te hevelen naar het opleidende instituut.

Het is vooral bedoeld om de massa binnen te halen. Huur een theaterzaal af, zet er 150 of meer mensen in, en maak een gelikte presentatie met videobeelden en PowerPointpresentaties. Geef ze een goede lunch en een goody-bag mee naar huis, en iedereen is tevreden. Voor de mensen die niet “live” aanwezig kunnen zijn regel je gewoon een video live-stream en daar vraag je dan wat minder voor. Moet kunnen toch? Zo stroop je het hele land af met een flink marketingbudget en haal je tonnen tegelijk binnen. Het mooie is, het is nog legaal ook.

Dit heeft werkelijk niets met opleiden te maken. Het gaat dan echt om die overduidelijke marketing gerichte organisaties die met een soort van sleepnet de financiële STAP-zee leegvissen.

Ook hier heeft de minister de plank behoorlijk misgeslagen. Zelfs nadat duidelijk werd dat er op grote schaal misbruik wordt gemaakt, zijn de regels enkel symbolisch aangescherpt.
Het is zo overduidelijk dat dit niet meer gaat om een foutje, nee het gaat hier om misbruik. Deze instituten zouden gewoon uitgesloten moeten worden van registratie in het STAP register. Maar dat kan natuurlijk niet, want strikt genomen hebben ze niets fout gedaan. Alles was binnen de regels en dus legaal.

Ook de rechter kwam tot dat oordeel toen de uitbetaling van het STAP-geld in een aantal gevallen geblokkeerd werd. De rechter kon niet anders dan constateren dat het vasthouden van het toegekende budget onrechtmatig was, omdat er geen regels overtreden waren.

Negatieve bijwerking 3: Hoe zit dat bij de legitieme opleiders?
De goeden leiden ook hier weer onder de kwaden. Als gevolg van de “massa is kassa” acties is er een enorme druk komen te staan op het beschikbare geld. Velen lopen daardoor de toekenning van hun budget mis omdat het geld eenvoudigweg op is. Voor een onevenredig groot deel gaat het naar de dubieuze opleidingen.

Voor de legitieme opleiders is dit een probleem. Je hebt namelijk mensen die inschrijven op voorwaarde dat zij hun budget toegekend krijgen. Krijgen zij hun budget niet toegekend, melden ze zich af of schuiven de opleiding door naar een later moment. Dat zorgt voor een groot financieel probleem. Je kunt nergens meer op bouwen. Stel je hebt 15 mensen als aanmelding voor een opleiding. Maar als gevolg van het niet toegekend krijgen van het STAP budget vallen er 8 af. Hoe ga je dan je opleiding bekostigen?

Hoe betaal je dan jouw trainer of docent? Om nog maar te zwijgen over alle andere kosten. Als gevolg van deze onjuiste en nog net niet frauduleuze activiteiten van de marketing gerichte opleiders worden alle legitieme en respectabele opleiders de dupe.

Wat we ook zien gebeuren is, dat je als legitieme opleider bijna wel moet meegaan in de “creatieve oplossingen”, omdat je anders buiten de boot valt. In ons geval druist dat in tegen alles waar wij in geloven, dus doen we het niet. Maar wij weten van andere instituten dat ze toch gedeeltelijk zijn meegegaan in het “minimaliseren” van hun opleidingen, puur vanuit een overlevingsstrategie. En eerlijk gezegd, in die gevallen wordt er wel meer waarde geleverd dan in de buitensporige gevallen waar we het eerder over hadden. En dat deze opleiders zich genoodzaakt voelen hierin mee te gaan is niemand kwalijk te nemen. Maar het is wel enorm teleurstellend dat ook hier geen luisterend oor voor is gevonden bij de minister en het uitvoerende orgaan.

Negatieve bijwerking 4: Wantrouwen tussen opleiders
Daarnaast komt het ook het vertrouwen tussen opleiders niet ten goede. We worden genoodzaakt elkaar te wantrouwen en bevechten als marktkooplieden die tegen elkaar moeten opschreeuwen om klanten te vergaren. Wie het hardst kan schreeuwen krijgt de meeste aanloop. Kwaliteit is secundair.

Negatieve bijwerking 5: Hoe zit dat met deelnemers?
Deelnemers worden binnen gelokt met prachtige teksten en grote beloften. Met name de toevoeging dat deze speciale opleidingen helemaal gratis en kosteloos zijn, zorgt ervoor dat je als deelnemer het gevoel krijgt iets waardevols te krijgen, en dat het je absoluut niets kost. Dat is natuurlijk helemaal niet waar. Je wordt gewoon op een hele sluwe manier om de tuin geleid en jouw budget wordt je ontfutseld. Wat de deelnemers zich niet realiseren is dat hun budget, dus geld dat voor hen is gereserveerd, kwijt zijn voor de rest van het jaar. Je kunt dus niets anders meer doen in dat jaar om jezelf of jouw arbeidspositie te verbeteren.

Vaak zijn de beloften in deze korte, al dan niet online trainingen absurd. Vergelijkbaar met de belofte dat jij prachtig piano kunt leren spelen in 3 dagen en daar dan je beroep van kunt maken. Als ik jou beloof dat je na 3 dagen een goede pianist bent weet iedereen dat dit onmogelijk is. Je weet dan misschien iets meer over het instrument en wellicht dat “vader Jacob” je goed afgaat, maar daar is dan ook alles wel mee gezegd. Daar heb je dan wel 1000 euro voor betaald.

En stel je hebt de smaak van het piano spelen te pakken, dan heb je het hele jaar geen budget meer om je daarin verder te bekwamen. Sterker nog, je moet maar afwachten of je het volgende jaar er wel tussen komt om weer een budget aan te vragen. Want ook daar is geen enkele zekerheid.

Negatieve bijwerking 6: Angst en stress bij de aanvragers
Naast de teleurstelling en de realisatie dat je eigenlijk niets het gekregen waar je wel voor hebt betaald, zit er ook nog een ander nadelig gevolg achter de huidige STAP opzet.
Het zorgt voor ongelooflijk veel stress bij de aanvragers. Vanaf het moment dat je jezelf hebt aangemeld voor een opleiding rijst de vraag. Mag ik hem straks volgen, krijg ik wel mijn budget toegekend, doe ik het wel goed.
Juiste door al die onzekerheden zijn er mensen die dit als een grote belemmering ervaren om überhaupt een opleiding te volgen. Er is met STAP een extra obstakel bijgekomen om een opleiding te gaan volgen. Extra onzekerheid en onduidelijkheid. Dat kan nooit de bedoeling zijn geweest. STAP zorgt daarmee voor juist het tegengestelde effect van waar het voor bedoeld is. Van stimulering is geen sprake meer.

Negatieve bijwerking 7: Sneeuwschuiver effect
Vervolgens kleeft er nog een groot nadeel aan de uitstel en evaluatie periode die we hebben ervaren vanaf januari tot nu. Dit uitstel heeft ervoor gezorgd dat mensen die zich eerder wilden aanmelden nu moesten wachten tot 28 februari, en dat die zijn samengevoegd met alle mensen die eigenlijk voor dit tijdvak hun budget wilden aanvragen. Een bijna verdubbeling van het aantal aanvragers. Het geeft te denken of dit heeft bijgedragen aan de storing van 28 februari, wetende dat DIGI-D met grote problemen te kampen heeft in de opschaling van het aantal personen die zich tegelijktijdig kunnen aanmelden op overheidssites met gebruikmaking van DIGI-D.

Het is een soort van sneeuwschuiver effect. De “vorige” sneeuw lag nog voor de schuiver en we zijn doorgegaan met schuiven, waardoor zich een dubbele hoeveelheid “sneeuw” voor de schuiver heeft opgehoopt. Dit nieuwe uitstel zorgt alleen maar voor nog meer sneeuw voor de schuiver. Dat wordt buigen of barsten…. Of schuiven we regelrecht de afgrond in?

Conclusie
Al met al is STAP de meest ondoordachte regeling die is uitgerold om een probleem op te lossen dat niet eens bestond. De minister zou er goed aan doen STAP per direct op te schorten en de oude regeling weer in ere te herstellen. Scholingskosten als aftrekpost kunnen opvoeren bij je belastingaangifte. Het uitvoeren van de STAP-regeling, met alles wat er mis is gegaan en nog steeds misgaat, kost je als belastingbetaler enkele honderden miljoenen. Weggegooid geld.
Het gaat op aan administratieve en digitale handelingen van de uitvoering (UWV/DUO) en komt terecht in de zakken van de verkeerde “massa is kassa & marketing gerichte opleiders” Wij hopen oprecht dat er een brede discussie opgang komt over de onzinnigheid die in deze regeling zit opgesloten. Het moet anders.

Trek STAP terug naar de tekentafel. Ga praten met de sector en zorg voor een goede definiëring van de opleidingen die voor STAP in aanmerking mogen komen. Creëer duidelijkheid en eerlijke kansen, dat in het algemeen voor een stuk minder stress zorgt.

Wij wensen de minister veel wijsheid toe de komende tijd.